Lai Vax

Phuk Lai Gau

Glawg 1

APP June 1994

Lawg 1.

Son sang ang piawm ka k.. kh.. ng.., pa hoit gau

Klong       Kieang       Klang

Khix       Khraox       Khaox       Khrawng

Nghox       Ngot       Ngu

Sang       Sox       Si uing

Shieang       Shiao

Nyiex       Nyex       Nyawng

Tai       Taix       Tih

Thai       Pa Thawng Rieang

Nad       Niah       Nhawng

Pui       Pliah       Pung

Pheen       Phia       Phix

Mawie       Muah       Mawg

Yaong       Yung       Yau

Rung       Rong       Riah

Law li       La       Lhax

Vaig       Vait       Vaik ak

Hung       Hoi       Hing

Cak       Cag caing       Cag Po

Chee       Chieang

Dak       Daix       Dum

Gawng       Goe       Gawn

Bau       Bawng

Fax

Jeeh       Jim

Lawg (2)

Lhak Simaox Mhai Tix Deuh Son Pui Tawx Ju Son

Haktiex Vax

Nghiet ka gumlox simieang, thieang ka lox pui koeng. Nap yam ka Lhak Simaox pui tawx ju tix son been kaing haktiex Vax.

Jah 1992 num, khix 4 -17 ngaix tom hwet in ngaix, can pui haktiex Vax, caw tix doh keut doh sawn, nap yam yung yi ku kaux dau pui heue.

Lhak Simaox in, krax lhaong kwe (20) sawk, pak kwe (3) pak, tix pak kwe (4 ) sawk heue. Ka cuik Lhak Simaox, kwe simuing raohting tix mu. Simuing an, mawh ngawh jum nham can pui pa hoit tawx ju tix son been kaing haktiex Vax heue.

Mawh kheu nan-

Simuing sigrak - cuik Lhak Simaox,
Paoh been khraox haktiex meung Vax.
Krax paoh Lai - lox krai Pang,
Hoit mawh grang haktiex meung Vax.
Giien taix tix brawm - sok rhawm tix mu,
Kieh meung Vax kaux cong leeing ju.

Lawg (3)

Son Been Gau Lai

Kaoh caocao, priex kraung it.
Khoek ngai blang, phak rhang singax.
Ih priex ngawh, khre bau lai mai hu gau lai.
Ot nyiex gau lai, nghiet lox cao gau,
Sau riang phat lai, son sang pon mhai.
Hawt bawg yam, hu gau lai, ang chix nai.
Yam ot dau nyiex, nghiet lox miex keeing,
Paw nieh paw ciien, khrien nyiex ma singax.
Phan hwet bawg yam, paw prah paw gram.
Phat, pawd ka lai, can pa hoit gau.
Yungyi ka miex keeing, nap yam ka cao gau.
Moh rhawm, kraix khrawm ka paox tix.

Lawg (4)

Son Krax Nyawm Ot

Ceu pa singax singeh, mhawm son krax nyawm ot.
Paw ih priex ang mhawm, paw nyaw rawm siku.
Kieh kraung ceep singax, kieh tokaux singeh.
Son ang vait ex saux, son ang kaux ex yhawm.
Khre ka eep sawm, priex ka rawm nyaux.
Phak aw sawm, khrawm kraung priex.
Paw lailing daux lhiex, paw lai klieh daux koek.
Khoek caong tix baih, khoek taix tix nyao.
Paw ceep kraung caux, paw kieh kaux lan.
Ih priex meu khaw, nyaux rawm meu jiet.
Son cong yuh rhawm, son mhawm yuh kaux.

Lawg (5)

Sivai       Sivaisangsi

Kax

Tamkax

Ceu Tosat

Ka piang haktiex in, tosat kwe ku ceu heue. Ka daux ku ceu an, gwieh tix awm in plak greem heue. (1) Pa ot piang tiex.

(2) Pa ot daux rawm.

Can pa ot piang tiex mawh sang, sivai, sivaisangsi, krak, mawie, lik, sox, ia, sim ku ceu, siuing, poh, cak khankix. Khaix an, pa ot ka piang tiex in, kawn kwe ku ceu.

Can pa ot ka daux rawm mawh kax, tam, tamkax, hoi khankix. Lheu khaing ankix, kawn haoh ku ceu heue.

Mai pa chix po, chix mo, chix hu kwe tom nie ceu heue.

Lawg (6)

Ceu Khaox Pa Kwe Ka Piang Haktiex

Ka piang haktiex in, khaox kwe ku ceu. Ceu khaox pa riex shiao pui ka nyiex ka yaong mawh -
(1) khaox ceng
(2 ) khaox rhiem
(3) khaox tung
(4) khaox tiak
(5) khaox liah
(6) khaox krawx
(7) khaox sibreng
(8) khaox siblung
(9) khaox sidum
(10) khaox siglai

Ceu khaox pa shiao ka tang dah khankix mawh -
(1) khaox krawp
(2) khaox prau
(3) khaox preh
(4) khaox singe
(5) khao simi
(6) khaox rung
(7) khaox raix
(8) khao rhe
(9) khaox nao
(10) khaox ku

Khaix an, khaox tang ceu kawn kwe tom nie ceu heue.

Lawg (7)

Can Ox Pa Kwe Piang Haktiex

Ox kwe tom nie ceu.

Ox pa riex sum pui deh nyiex deh yaong mawh -
(1) ox siphux
(2) ox lung
(3) ox tie
(4) ox mha
(5) ox mawx

Ox pa tang kaux daux tiak khankix mawh -
(1) ox mung
(2) ox sang
(3) ox la
(4) ox mhang
(5) ox rhit

Lawg (8)

Can Plix Khaox Pa Chix Tix Ih Khankix

Plix pa kwe khaox, kwe nhu pa chix tix ih, kwe tom nie ceu. Plix khaox pa riex sum pui khankix mawh -

(1) plix tu mawie
(2) plix braik
(3) plix blum

(4) plix tie
(5) plix simi tre
(6) plix praix

(7) plix muah khaox
(8) plix grih

(9) plix muah
(10) plix kui

Plix pa kwe nhu khankix mawh -

(1) plix bi num
(2) plix bilaing
(3) plix bikala
(4) plix shiiet
(5) plix ke song
(6) plix tom goe
(7) plix piu (kwe tom nie)
(8) plix ke (kwe tom nie)

Lawg (9)

Grawng Tokaux Aux

Ceukaux aux mawh Ai Vax. Aux ot Moeknu. Ceukaux keeing aux mawh Ai Tang.

Ceukaux miex aux mawh Yex Laux. Pux simex aux kwe tix kaux, pux bun kwe tix kaux. Yix prie nan kwe loe kaux heue. Aux Ai Vax mawh pake kiex heue. Daux nyiex yix kwe phwan kaux khawm uik heue.

Yamin, aux gau lai Vax glawg (1) daux Moeknu heue. Cao gau kwe loe kaux, kawn nyawm gau lai kwe (75) kaux heue. Lawg ot aux kwe yix (25) kaux, kawn simex (15) kaux, kawn bon (10) kaux heue.

Plak ponngawp yix haok nyiex gau lai (9) taix, yix lih khaing nyiex gau lai plak bo (4) taix heue.

Yam ot aux daux nyiex gau lai, aux sau riang tix gau lai mai nghiet ka lox cao gau heue. Yam ot aux dau nyiex, aux teem miex keeing tix yuh kaing jhaw mai sau riang tix phat lai, son sang pon ti haok glawg (2) heue.

Lawg (10)

Grawng Lai Paoxgrawm

Yaong Leen
1992 num, khix 8 - 12 ngaix.

Son,

...........................
...........................

Aux pa mawh paoxgrawm maix, simie tix kwe lox ka maix ceeix. Mawh nyawm ot maix lie? Phan mawh tokaux aux, mai daux nyiex daux ma yix nyawm ot ku kaux heue. Kieh pex nyawm ot ku kaux lieak.

Phan mawh aux, sau riang tix gau lai, son sang pon haok tix gau lai, son sang pon haok tix dau glawg 2 heue. Aux simie tix kieh maix sau riang tix awm tokaux aux heue.

Lox pa simie aux tix krai ka maix mawh nin, phan ex pluat krax gau lai yam rung praix sax, ax riep paox tix daux veng Moeknu, daux khix 3 - 20 ngaix sax awawx.

Lox mawh ngie ding khaing,
Cao pa tiem lai mawh paoxgrawm maix,

(Ai Vax)

Lawg (11)

Grawng Haktiex Vax

Dee ot ex, mawh haktiex gawng lua. Viang mawh nan, hoit dawk mawh rhoi hu Tax, krax hu keeing. Paw prah li, paw pi ceu. Mawh dee simi pui khawm ma, dee simie pui khawm meung. Mawh dee kwe eep pid ka tux sivawng, mawh dee kwe jhawm prawng caong gawng Moeknu.

Haktiex Vax, mawh dee nyawm tix ot. Kwe ngot mau, kwe ngot khri. Dee ot ex haktiex Vax, kwe baux yam praix klawng (3) baux. Tix baux kwe (4) khix heue.

(1) Baux yam kwat

(2) Baux yam rung.

(3) Baux yam raux.

Gawng pa ting haktiex meung Vax, mawh gawng Moeknu, gawng Cingchang, gawng Nhawngngit, gawng Sigang, gawng Panglong, mai gawng kawn kwe tom nie heue.

Rawm klawng ting pa kwe haktiex Vax, mawh rawm Krong, rawm Ting, rawm Kun, rawm Mie, rawm Nang, rawm Nga, rawm Loe mai rawm Nhawngngit khankix heue.

Can veng pa kwe - ka daux haktiex Vax yamin mawh, Moeknu, Moek Raix, Mantun, Navi, Namteek, Pangvai, Yaong Leen, Taoh Mie, Lung Lhaok, Kawnmau, Klawngpa, veng inkix, caw tix laik daux kaung Moeknu heue.

Can veng pa caw tix laik ka daux kaung Vengkao, mawh Mangshieang, Pangyang, Paleen. Khaix an kawn kwe veng tang dah heue.

Kengtung mawh nang kaung tix mu. Veng kawn kwe tom nie ka daux nawh heue. Num veng ting haktiex Vax mawh Veng Pangkham heue.

Krax lawli pa hoit paoh ex daux haktiex Vax, jah Pangkham hwet veng Paleen, Kawnmau, Lung Lhaok, Yaong Leen, Pangvai, Moeknu sidah hwet Hopang. Jah Yaong Leen hu Taoh Mie. Deeh jah Granggoh hwet Kaungtaw. Deeh jah Moeknu hwet veng Moek Raix hu hwet veng Klawngpa, Deeh jah Pangkham hwet Vengkao tan heue. Krax lawli pa hoit yuh ex daux haktiex Vax hoit lang tete heue.

Lawg (12)

Ih Rhawm Paox Tix Mawh Riang Rao

Didix, kwe tax kuad pa kwe pingnya cuyi tix kaux. Nawh kwe kawn simex pa yie simax simaing paox tix loe kaux heue. Nawh sidiex krai kix mhong lox son ang kix yuh nan ka paox tix, viang maw nan kix ang hiex nghiet lox nawh heue. Tix ngaix nawh kok kix khawm uik hwet rom paox tix heue. Naw teei khix tix ghawp mai vien tau, kieh kix tix kaux hoit tix kaux cheu tix viak pot heue. Kix tix kaux hoit tix kaux kawx sau riang rao tix, cheu tix viak ghawp khix pot, viang mawh nan kix ang pon viak pot pie tix kaux kawx heue.

Khaix an tax kuad deeih kah maox vien khaing ghawp khix an, mai nge khix an kix tang tiax tix, tix nge hoit tix nge heue. Kix puaik loe kaux an, teei tix viak ka nge khix tix nge hoit tix nge, mai khix an kix pot graig uik heue. Mawh kheu nan pa mawh tax kuad an sidiex gau ka kawn tix yuh nin, "Kawn aux khankix eue, phan pex puaik loe kaux in, ih rhawm rhi khri mau paox tix mai ang yuh simax simaing ka paox tix, pwi tang kaux kawx ang pon yuh pex lauh heue. Phan pex puaik loe kaux in tang tiax khaing paox tix mai ang ih rhawm rhi khri mau paox tix, pui tang kaux tang ceu pon yuh pex lauh lak pak leeing heue.

Mawh kheu nan, daux puaik ang ax, daux nyiex ma ang ax, daux yaong daux veng ang ax, daux meung ang ax, phan ih rhawm rhi khri mau paox tix, mawh riang rao tete heue."

Lawg (13)

Kawndoe mai Tax Caomi

Didix, kwe kawndoe tix kaux, miex keeing nawh prai mawie ka nawh tix mu heue.

Nawh chix priex chix liang ka mawie an, mawie an tom jiet kluing mhawm tix yaox heue. Tix ngaix, tax caomi yaox mawie an, gaweng ka tete heue.

Tix ngaix, tax caomi an hu fi [sic] nyiex kawndoe mai pie kawndoe ah nin, "Kawndoe eue, mawie in maw mawie pa keh khaing brung aux dix, mawh kheu aux tawx miex keeing maix vai jih jang glang gleeing, yam in maix caw tix deeih tawx ka aux heue."

Kawndoe an mhong lox krai tax caomi, nawh tom hu ka kuad yaong mai rawk pui nyie pui yaong prawng see sinax kiex tax caomi heue. Mawh kheu nan kuad yaong kok pui yaong hwet prawng see an, pui nyiex pui yaong kawx hoit grum hwet ku kau, pa ang nyang hwet tom mawh Tax Thoi. Kix pui haox pui hun pau Tax Thoi leeing ngaix, nawh tom taug hwet ka sang laik singaix heue.

Tax caomi an meet rhawm ka Tax Thoi mai ah nin, "Tax Thoi eue, mawh miang mawx pa kieh maix lha hwet khaix paox tix lie?" Tax Thoi pawk lox mai ax [sic, ah ?] nin, "Mawh kheu jhak aux proe mhaik aux tom lha hwet." Yam mhong pui yaong khankix lox krai Tax Thoi grawng proe mhaik kix nyiax ah "ha ha" ka ku kaux heue. Tax caomi meet rhawm mai ah nin, "Thoi pie Thoi lhen in chix mhaing mhaik proe, phan maix ang jhi aux yaox yamin, aux pah maix yum heue. Tax Thoi deeih pawk lox mai ah nin, "Lut ia dang tix, ang lox Tax lut glawk, voe sang jhi aux maix yao proe mhaik an, maix liang tix jhi aux yaox keh brung maix mawie ha!"

Tax caomi an mhong lox pawk Tax Thoi, nawh lhat graung ka, mawh kheu ang mawie sax keh brung tix bawk kawx heue. Mawh kheu jao lox Tax Thoi, Tax Caomi an tom ang pon pie tix ih mawie kawndoe an heue.

Ceu pa ang mawh, paw vi ah mawh. Ceu pa mawh, paw vi ah ang mawh.

Mhaik ang chix proe, Mawie ang chix keh brung.

Lawg (14)

Lox Kab Kuad Didix

(1)
Angvax yaong sum tax, Meungkheen veng sum keeing.
Ang siox ting khaing prang, Ang simieang ting khaing moek.
Pah ia ang kwe kaing:, Yuh kaing ang kwe ceu.
Pa nieh ih khian, Pa rian ih ceet.
Paw dah rawm ka kawndoe, Paw kwe rhawm ka caomi.
Lheu chix mawh simieang, Lang diang mawh simex.
Lhiex praix ang via lhax khaox, Jhawm saux ang via kawn pwi.
(2)
Mha nie rawn nie awn, Pui nie sawn nie lhak.
Mhawm yaong ka simex, Mhawm nyiex ka bon.
Ia tot tawm, Sox pawm cao.
It tau bang kum, Yum tau bang naing.
Keeig ma ka lhiex, Priex rhawm khaix saux.
Eeun lox keeing ka grieh, Een lox miex ka paong:.
(3)
Hai ka teed graig rung, Hai ka dung se mau.
Hia ang tawng dawng, Awng ang tawng daux.
Yam kaing silieh, Yam prieh simieang.
Hot paw khi:, Mi paw gauh.
Hwet diang klawng hak paox tix nyaux, Hwet biang laux hak paox tix ngawm.
Rhang kiien chix viak, ak awn chix cong.
Rhit buk ka cie, Nyiex jiex ka bon.

APP 94-05-26.