[Page numbers and section ids (if any) are visible in Mozilla Firefox and other browsers which support CSS2 -- not Internet Explorer]

AIDS

lāi lāo būi dōng nbēen ai zi bing

ying nang seng ming qux see wu voui yian hui

joung ying ai zi bing fang zi hox jox siang mux

NJĀEH NOH DIN
---KRIAN KREI NBRĒI RĪAN GAH SAEX AI ZI BING

loux vēui

jao pad lāi, pug lāi in mōh lāo būi dōng nbēen saex ai zi bing, noh gaoh gah gāing grāi lāo gon būi gah ndaex ying nang dōng nbēen saex ai zi bing, gāing in mōh gāing rōum joung gox jeng fu mai ying gox jeng fu dix yūh dāe. pug lāi in yūh dix līh gah lāi siam si suang bang na, lāi siam dex houng lāi kang, lāi mīan ha nix [**], lāi miao qux mai lāi vax in gix līah jē, gīeh gon būi dōng ba dix ba mōh saex ai zi bing? būi sang rīan dix yūh gah mox? būi bōun saex in sang bai dix yūh gah mox?

gah ndaex pug lāi in, eix gon sang yūh dix dōng nbēen in gix: saex in jab gah gaex hag būi mai lāex yūh būi yūh gah mox? gah ndaex gāing nqo ndēe id ndēe dūm goui būi jō saex bōun saex, eix sang rīan dix yūh gah mox? ko dix oud mai būi goui saex an gix yūh gah mox? sang ko dix deem jōi būi bōun saex yūh gah mox? yūh gah mox geem bōun rīan dix gah saex? pan jō saex sang bai dix mai oud yūh gah mox? yūh gāing yūh nyīex ma yūh gah mox?

gaing lāi

1. gah yāox būi saex ai zi bing 5
2. rīan hrom briex hri gah saex ai zi bing 14
3. grax jō būi saex ai zi bing 23
4. pied bāox dix gah gāing nqo nyīex ma ang jīx jō saex ai zi bing 28
5. saex iex saex ndēem [**] giex saex ai zi bing mōh gon nbrom dāe 34
6. njeh gah būi jō saex houig gah būi bōun saex 44
7. mgrong bai saex ai zi bing 54
8. sōun sang rīan būi dix gah saex ai zi bing 62
9. pan jō saex ai zi bing sang yūh gah mox 74
10. ko yūh gah mox gah būi jō saex bōun saex an gix 82

rīang gōng saex ai zi bing

1. gah yāox būi saex ai zi bing

1. kaix yāox būi jē saex in būi si ndaing yaoh gah nyāo

nbōg yām njāeh būi dix yāox jē saex in mōh kaix nūm 1980 ndīx. njāeh yām an noh hoig om gla rēem nan yung yeing [**] būi bīang hag diex, būi dīx gaex ang ah, nyīex dīx hlang ang ah mai gox jia dīx mu ang ah, hoig gieh būi dang ngai dang nbāoh gū gaex.

nūm 1981 kix hah, hag diex mei gox hmaing dix yāox būi jō saex om bāox dix puan gaex, jūb saex in mōh saex ndaing ang būi jīx bōun būi puan gaex in mōh si mēix uig, ba iag goui dīx nga nūm ndim, ba dīng goui sam sid hroug nūm. gix mōh būi ih pein, gah mōh si mēix yūh bāox glieh mai bāox dix. saex gix oud si nyeig nīe si nyeig, nkoig kaix ang lai bōun bai dix, būi puan gaex yūm uig, kaix in hag diex mei gox mai gox jia an gix gah hmaing dix yāox jē saex om in nang, gah ang jīx dix bai, būi saex gah yūm uig. njāo mōh nin, būi ndaing yaoh gah saex jē in. saex kraox saex jāox dīx jē līh pao heui. nūm 1983 mai nūm 1984, jao si ndah hag diex fax gox mai mei gox, yāox noh gah hnam būi bōun saex in, ndaex hnam gix goui jē saex, būi ah "ai zi bing bing dux" gah, kaix in būi dom sum jē gaex saex in mōh "ai zi bing".

2. "ai zi bing" mōh ba dix

"ai zi bing" gaoh kaing ngai lāi ga lā ying gox, rōm dix bōd gaing ngai lāi dāe mōh "AIDS", "ai zi" līh gah in heui. gōng jē saex in "ai zi bing bing dux" lāi ga lā! ying gox rōm dix bōd mōh "HIV", gah lāi hua yian būi saex, gah diam "HIV"! in heui.

eix būi līh dix mōh gon būi bīang hag diex, gah ndaex gaex ndaex hag eix, dang goui jao gūan jao blaex saex gū jē gū jōng nang. gōng jē saex ai zi bing in, mōh lāex yūh jao gūan jao blaex saex, gīeh gaex hag eix būi ang lai goui jao gūan jao bāe, mōh nin dom līh mōh saex gū jē gū jōng, lāex yūh būi kom gaex kom hag.

3. si mū ai zi bing bing dux

ai zi bing bing dux mōh jao saex gōng saex ai zi bing, mōh jao gieh būi saex yūm.

jao saex ai zi bing bing dux in, pan oud blag brāix noh ang son mōh dīd dix, līh kaing gaex būi oud gah ndēe grouh ndēe aoh ang glōd mīex mglang dix, sīao jiu jing, dian jiu ba sīao būi si nqeeng bōun blaex noh yūm. ja būi krian krei blag sīao dix nam hmom, būi bōun rīan dix blag jō dix saex gah hnam. pan jao saex in lāig ndaex nēix ndaex hnam būi, noh oud si nyeig nīe si nyeig, om meeig om mgrēeing blaex nēix hnam gaex hag būi lāex, gīeh būi ang lai bōun dīe saex gūan gōng. jao saex ai zi bing ndēe dang kaing jao saex an gix, mōh ndaing jīx mgūah dix goui gū jē, dīx jē ndēeih mgūah dix gū jūb, njāo yūh nin si ndah bai dom ndaing nū dix yūh.

rom si ndah siao dux bōun blaex gōng saex yūm

kom mēng būi jō saex goui liah hreing hmeen gaex, dix ngāix tie dix dix hmeen liah hreing gaex!

kom mēng dīx ngāix būi saex tie dix 16 000 gaex

dīx mu feng joung [**] būi jo gōng saex HIV tie dix 11 gaex

saex ai zi bing mgrīeh yūh nyīex ma

2. rīan hrom briex hri gah saex ai zi bing

njāeh yām yāox būi saex in houig pao, bīang mōh gox dīx nga nūm ngīe, noh si ndaing pai hu pai haog, ndēe hu ndēe haog ndaing vīeh ndaing nīe, si ndaing lāex yūh būi bīang hag diex, mōh brēing jāox saex saig gah ma gah diex.

1. saex in nāog kom mēng hag diex

mgāig noh gah ba lāo lian hox gox mai mei gox, nkoig gah ndaex nūm 2001, kom mēng hag diex goui gox jia mai hag diex 193 mu yāox būi bōun jē saex in, ndēix mōh būi līah hreing hmeen gaex, būi sōun gāo sib oud gah gox jia dāeg sang haog ba ang nyāng mī an gix. būi hoig yūm goui ra hreing ra ieh hmeen gaex, gah būi gon glōd goui dīx blag mōh būi goui nūm 15 houig 24, gon nyōm iag kaing 15 nūm goui 120 hmeen gaex. nbun goui 1 380 hmeen gaex. hngian būi dix yāox, kom mēng dīx ngāix būi kraox jō saex in mōh būi 16 000 gaex, dīx mu feng joung tie būi 11 gaex. nūm 2 000 in dīx nūm ngīe, kraox jō saex nīe kaing būi jō saex nūm vēui an gix kom uig, būi mīex ndīng mīex nklaong hoig gīeh būi yaoh gah ma gah diex.

saex gīeh rīang iag si nyeig

saex gīeh sin ngāo ndieh si nyeig

2. krian krei būi gah saex mōh gāing nū gāing dīng

nūm 1985 gah hag diex jex jiang, hua yian hnam būi bōun saex 19 gaex, yāox būi jō saex ai zi bing 4 gaex. nūm 1989 gah hag diex eix ying nang, si nax būi ih pein gah rom jeng, yāox būi jō saex 146 gaex. kaix in, būi jō saex ai zi bing oud si nyeig nīe si nyeig, yām uig nūm 2001, gah gox jia eix sam sib eid mu seng, būi jō saex goui 30 736 gaex, būi bōun saex 1 594 gaex. gū būi noh būi jō saex hlad goui 85 hmeen gaex.

gah eix ying nang seng, njāeh nūm 1989 houig nūm 2001, kom seng 16 di jou 116 mu sian dōu yāox būi jō saex, kom uig mōh 10 449 gaex, dīag mai kom gox jia, sang ko loui sōun haoh. gū jao gaing saex noh, dī dēi ko mōh būi līah hmeen haoh. hag diex eix ying nang jō dī dēi mai hag diex nīe saex, gāing saex in ndaing gīan ndaing nū. būi jei saex in mōh "saex ga lā", si ngāi kaing eix. ang goui si nax mai eix, hrom gēd in gix ang ko. eix ko goui hrom gēd yūh nin: saex in ang si ngāi kaing eix, noh goui braog eix būi gū gaex. ko eix dix gaoh gū gaex ndaex būi, krian krei briex hrom dix gah saex.

3. rīan hrom gah gāing saig soung vīex saex

ai zi bing mōh saex dīx jē, gah mōh gāing nū mgrong oud mgrong goui būi dīx jē. goui mai gah gaex gah hag. ndēe in ndēe dum būi, gah goui mai līg lāi hmai jei, ngai lāi hrom hlag būi, gāing saig soung vīex saex in ang mōh dīx jē ngīe, noh goui gū blag gū vāng, ang būi jīx ndah hrom gah.

saex in ndaing yīe haog būi si lāeh njū, būi si lāeh njū mōh jao nyīex jao ma jao gāing, pan gix jō saex yūh nin, gah gaex gah hrom ndaing ka dix, pan rūg bōun dī dēi, vēui sang yūm noh gon uig yūh sin nyīex sin ma ndaing ka yūh jao dix mai bāox nyīex bāox yaong dix, ndaing lāex yūh mgrong oud mgrong goui gon būi.

ai zi bing mōh saex ndaing lāex yūh gaex hag būi, gox jia ndaing nīe būi saex an gix, būi gix ndaing ngoing njū hag diex fei jou, gox jia wu gang [**] dax njū gon būi yāog gah 59 nūm nkreh dix mōh 31 nūm, gox jia jang bi ya yāog gah 65 nūm nkreh dix mōh 33 nūm, gox jia jing ba bu voui yāog gah 70 nūm nkreh dix mōh 40 nūm. gox jia dīx nblah gon nyōm iag kaing puan nūm blag nīe yūm gah saex ai zi bing.

saex gīeh njū ndōd si nyeig

ih pein siao mgong jeng yīe jō gōng saex

sīao hnam būi goui saex ai zi yīe jō saex

sīao mgong jeng kaix sīao būi saex yīe jō saex

3. grax jō būi saex ai zi bing

ai zi bing mōh saex haog, būi mox ang ah pan ang dōng rian dix, gah jīx haog būi gū gaex, njāo mōh nin, būi ko yūh dix dōng grax haog grax jō būi saex in.

1. grax jō gah hnam

(1) gaoh gah būi ih pein gah dox da jeng jō mai hnam

būi ih pein pan sīao jeng kai sīao būi hoig jō saex ai zi bing, saex hu mai hnam lāig ndaex gaex noh, mōh nin noh jō saex kaix. ba yūh nin gox jia eix sang mōh blag nīe, jō sōun 70 haog blag bīang.

(2) gaoh gah jeng sīao grāeng kaix sīao mai hnam būi saex. būi saex būi mad bai dix ndaex yi yian, noh yīe sīao hnam, pan hnam mōh hnam haog saex, būi gah yīe jō saex gah hnam. mai mōh lāig hnam ndaex gaex būi, ndaing gīeh būi lāex gah; mai mōh sīao būi jeng, si mgīab [** was mgiāb] an gix, pan ang hmom siao dux, gah yīe lāig ndēe mad ndēe līh hnam, haog gah būi saex būi mad. yaong būi dīx nblah jih hyaog, jih daix dix an gix, pan ang rīan dix hmom gah yīe jō saex nang.

2. gaoh gah iex būi bāox dix

yām iex būi bāox dix, njāo su si būi bāox dix, yīe goui ndēe mad ndēe mgrīah, saex goui gah rom ngāng [**] mai rom jeix lāig ndēe mad haog ndaex gaex būi.

būi goui saex iex an gix, ba vīex gix goui ndēe lāex ndēe lān, pan iex būi goui saex ai zi bing mai ang vīex tao su liao, saex goui ndaex rom ngāng rom jeix ndaing yīe haog gix. būi dīx nblah ang rīan dix gah blag in gix. nang dix hod hrom hei hrom graing dix, njāo nin yīe bōun saex gah iex heui.

hei oud graing oud an gix, iex bāox dix yūh noh gah jeix, gah nqeeih mai nqian, in gix loui jē mōh nqian ba ndaing vīex saex, kaix dom mōh jeix mai nqeeih.

son noh gah kom mēng kom hag diex, būi saex blag nīe sōun 70 mōh jō noh gah iex.

3. gaoh gah mīex houig gah gon

nbun mīex dīx nblah njāo jō gix saex, ndaex hnam ndaex rom deeih goui saex, yām hngei yām gēih yām bēx saex haog gah gon nyōm. gon nyōm in gix blag nīe ang houig loui nūm, puan nūm yūm dix ih.

nbun hngei jō saex sōun sang dad saex gah gon ko ran bai saex si vēui

ngōm qe būi hun dāe

ang jīx haog [**]

  

maog, miah          ngōm dāe, som dāe

4. pied bāox dix gah gāing nqo nyīex ma ang jīx jō saex ai zi bing

dōng būi noh gah ko siox mai kaix daix kaix jāong dix: yām oud būi nyīex ma yām yūh būi gāing nqo an gix, būi vīang pied gox bāox dix yūh gah mox, saex ang jīx lai haog bāox dix goui njāo in gix:

1. gōng saex līh kaing ndaex gaex eix būi houig blag brāix noh yūm dīx daix ang jīx glōd ndaex rom ndaex brīex mai npom brāix;

2. gōng saex nīe haog dom gūb dix, būi dom jō saex;

3. ndēe pied būi bāox dix dom jō ndēe mad ndēe lāex, gīeh gōng saex lāig ndaex mad jab gah hnam hu ndaex gaex geem jīx jō saex.

mgāig saex [**]

ang jīx haog

sīao grāeng krai dāe

njāo mōh nin, pied bāox dix in gix blag mgreem ang jīx jō saex:

• si ngēh daix, kob bāox, hngeed ngai nbāoh;
• maog, miah;
• som dāe, sīao grāeng brīex dāe;
• sīao qex so [**] mai nyīex heem dāe;
• sīao brūx id mai grāeng jeeb dāe;
• yūh lōui dāe;
• sīao grāeng mgāe lāi, gāing nqo mai dian hua, dian nao dāe;
• nbrūg qe nbrūg fei ji an gix;
• sīao māe, daeh ding, bōd lāi an gix;
• mgāig saex gah nyīex yi yian [**];
• gīad nbrang gīad ong. gōng saex ai zi bing oud ndaex nēix gōng mai nbrang, houig dom pao būi ang nyāng yāox hu saex gah nbrang mai gōng an gix.

rōm [**] sīao nyīex nēem [**] nyīex heem

ang jīx haog

gīad nbrang gīad gōng

saex ai zi mai saex ndēem [**] -- om gon nbrom dāe

5. saex iex saex ndēem giex saex ai zi bing mōh gon nbrom dāe

gah ndaex gox jia eix in pao, saex iex ba ndaing rīan būi goui ndaix jē: saex yang meui quang (meix dux), saex bai ling (ling bing), saex uah jeix uah glix, saex nēem saex hlon [**], saex lēem an gix. saex ai zi bing gah son dix mōh dix jē nang, kom son būi saex ai zi bing saex iex, njāo ndaing lāex yūh noh būi kaing saex iex an gix, grax hu grax haog noh būi gah ang ndag om nang, noh dee dang nang kaing saex iex an gix.

būi saex ndēem          saex ai zi

gōng saex HIV yīe haog būi saex ndēem

1. saex iex mōh saex goui dom ndīx

saex iex mōh saex haog, ndōg goui ndīx ndīx, noh gaoh gah yūh būi iex mai gāing blag in gix lai haog gah bāox dix, pan yūh iex mai būi goui saex iex mōh yīe jō noh heui. gah nūm 1964 gox jia eix lāo būi hmoung hoig bōun dad saex in ndūd, houig gah yām sang uig njū 70, saex iex nbāox ndēeih līh, būi saex nīe si nyeig, mōh gāing lāex yūh gaex hag mgrong oud būi dix jē nang heui.

būi vīex saex goui nang saex ndēem nīe yīe vīex saex hu

2. grax haog saex gah būi

gōng saex goui gū jē gah ndaing haoh, mōh nin grax haog gah nīe nang, haog saex būi goui gah iex gah goui mai pied [**] būi grāeng sīao an gix yāeng man kouig, tam heem an gix, yāeng saex meix dux jīx haog gah hnam, saex ling bing, saex hlon [**], saex meix dux an gix jīx gaoh gah mīex haog gah gon ndaex vāig.

3. būi goui saex iex ndaing yīe bōun saex ai zi bing kaing būi ang goui saex

(1) būi goui saex iex, ndēem gix goui ndēe mad ndēe lēem, pan gix būi jō saex ai zi bing oud dāe, gōng saex jab ndēe mad ndēe lēem lāig ndaex gaex būi, saex nang dix haog būi kaix.

mai gon goui būi dīx nblah, goui saex iex gah goui saex ai zi bing, būi in gix pan oud mai mox, mox ndaing yīe jō saex heui.

(2) saex iex giex saex ai zi bing grax haog būi om bāox dix, mgrong rīan būi dix gah om bāox dix, rīan būi mai bai būi saex iex gah mōh gāing rīan būi saex ai zi bing dīx jē.

būi dang nqom lu hlia oud

ndaex ngū saex ai zi

jāo dōng haog saex dix, pai gah bōun bai dix

6. njāeh gah būi ji saex houig gah būi bōun saex

būi jō saex mai būi bōun saex, gōng saex dōu goui ndaex gaex gix. njāo ang būi nyāng yāox si ndah mai bai dix noh, gix mōh būi vīex gōng saex ling njū dix, gah mōh būi vīex saex haog būi gū gaex. njāeh gah jō houig gah bōun mōh grax lang grax hreeng jō saex. gin saex si nyeig, gah jīx dix ah yām jō saex mōh yām go dix, saex ang līh dix yāox, houig yām bōun saex mōh yām līh saex gin saex.

1. ba dix ba mōh būi jō saex

gōng saex haog gah gaex, saex ang dix yāox, in gix mōh būi jō saex.

yām njāeh gōng saex dix haog būi, būi ang hmoung dix dix, giex mai būi ang goui saex om bāox dix. būi dīx nblah līh dix yāox noh gah saex yaong [sic], yāeng aoh, saex mēei, deei ang goui rīang, līh mu gah hag an gix, hreeng kaix in gix dang mgrai. kaix in gix noh ang dang kaing būi, yūh gaing nqo oud nyīex- ma dix om būi hmom nan; gah blag brāix būi ang dōng noh mōh būi saex, kom mōh nan, saex vīex noh jīx haog būi, njāo yūh nin būi nīe ko rīan dix gah, ang mōh nin maix ang dōng yām haog saex gah jao dix.

2. ba dix ba mōh būi bōun saex

pan houig yām njāo hreeng oud gōng saex ndaex gaex, lāex yūh nēix hnam būi, gīeh jao gaex būi ang lai bōun gūan saex, ndēe uah ndēe blouih līh dix yāox gah gaex hag būi, houig yām in mōh yām bōun saex.

njāeh gah būi jō saex houig gah būi bōun saex, nbōg yām in mōh nbōg mgud saex dix, gah mōh nbōg ang saex līh nbōg mgud saex dix dang goui, mai būi ang om bāox dix, yām ndōd mōh dīx blag nūm houig dīx nūm, yām lang goui gao nūm, sang si ndū dix goui ndaix nūm houig gao nūm.

būi jō saex mai būi bōun saex, gix vīex gōng saex ling njū dix, jīx dix vīex saex haog gah būi gū gaex. yām oud ndaex nyīex ndaex ma, gah gāing gah nqo gix ang om bāox dix.

3. mgrōh dōng bōun dix saex

kaix lāig gōng saex ndaex nēix būi, go dix gīeh saex jab gah gaex būi, pan būi hua yian dix yāox saex gah hnam, būi in mōh būi jō saex heui. mōh nin, būi mox ang ah, pan sang dōng gah jō dix saex jē in, mōh ko hu hua yian hnam dix gah yi yian, jīx dix lāo būi dōng jē gaex. nyīex yaong ndēe oud dix, gah jīx dix moux, dēei hrom jao būi ah.

kom mōh nan, lāig gōng saex ndaex gaex būi ang jab gah būi dīx daix ngīe, dang goui mai jao dix, sang ko dix goui gao ngaix houig jiad sib ngāix, būi ndaing hreeng ang lūan kaing līah kix, yām ang nyāng jab gah gaex būi, hua yian hnam ang nyāng līh dix yāox si ndong, ang nyāng līh dix yāox, ang mōh ang gōng goui ndaex nēix, goui dee goui mōh ang nyāng līh dix yāox si ndong ngīe.

njāo sang yūh eix dix si ndong gah jō saex, kaix loui kix jīx dix nbāox lōi hua yian hnam dīx nbōg, yūh dom si ndong gah jō ang dix jō saex.

4. pai yūh dix dōng gah jō dix saex, goui ndēe hmom ndēe mox

pan būi jei dix jō saex, mōh pai yūh si ndong, yūh noh si ndong būi geem hvah hrom gah. pan rūg jō saex dī dēi, ko briex hrom dix gah in gix:

(1) yūh dix dōng līg lāi blag saex ai zi bing, npang hrom npang hri gah gāing yūh mgrong oud dix;

(2) pai mgāe dix mgrong krian krei saex;

(3) pai tai louh ba lūd gah mgrong oud mgrong goui dix;

(4) hu hrom mai jao bai saex, toux grax hu saex nīe saex;

(5) pai krian krei bāox nyīex bāox yaong [sic] dix, vīa [**] mōuing gon dix kaing saex;

(6) hmaing gon būi lai mgō lai deem dix, rīan gah haog saex gah būi.

njāo mōh pai si ndong jō dix saex, geem jāo krian krei jao dix, geem dōng vīex hrom hmom dix ang lai gīeh saex haog gah būi, mōh nin lai goui grax hmom gū blag gū vāng [**].

5. būi mox ba yīe jō saex

būi blang hag diex ang goui ba ang jīx jō saex in, pan ang rīan dix gah mgrong oud mgrong goui dix, saex yīe haog būi yām mox yām an, būi ang rīan dix gah in blag mgreem gix mōh būi yīe jō saex:

• būi ih pein sīao mgong jeng dāe;
• si mēix pid, nbun jōuih dix an gix;
• būi goui saex iex saex ndēem;
• nīe būi pid mai pid mai būi gū ndaeh ang rian dix sīao tao;
• būi jō saex oud mai mōuing dix ang rian dix sīao tao;
• būi jōuih dix ih māe gah hnam jao dix;
• gon gēih nbun hoig bōun saex.

kom mōh nin, būi jō saex ang mōh būi in gix ngie, yāeng mēix mōuing oud mai bāox dix, pan dīx blag goui saex yīe lai haog gah bāox dix; yāeng būi bai saex dix gah yi yian, pan loui sīao hnam būi goui saex, noh gah yīe jō. njāo mōh nin, rīan būi saex ang mōh rīan būi dīx jē ngīe, mōh rīan noh gū blag gū vāng.

6. mgrong līh saex dix yāox gah būi bōun saex

pan būi jō saex hu mōh būi bōun saex, mgrong līh saex gah yāox būi gah ngai dix goui gū jē gū jōng, lai lāig lai kao dix dāe. dīag dix yāox, yām njāeh līh dix yāox gah aoh, ang goui rīang, līh rom laeh, lōung [**] dix, ang hnam gūb, goui ndēe uah. nīe gah njāo gaex hag būi saex lāex hu si nyeig, nīe yīe jō saex gū jē mai saex aix jeng an gix, būi bōun saex an gix mgrong līh saex nīe dix yāox gū jē. yāeng līh dix yāox gah aoh ang jīx nkreh, grōx si njāox mai si ndaing grōx dix yāox. blag gah līh npom noh si ndaing nū, maog, maog hnam, saex naog; blag gah ih brīex noh ang jei dix som, blug blaig hrom, hao hnam, lōung ang jūd, dīx ngāix loui houig puan nbōg; blag gah gaing gah ndoung noh saex gaing mao gaing, gud dix yāox mai o dix yāox. gah hag noh goui mu goui mi, ndaex nqeeih ndaex mōing lāex dix yāox kom mōh nan, ang mōh bōun saex gū gaex si ndū līh mgrong in gix, gah ang mōh būi bōun saex ai zi bing ba līh mgrong in gix noung noung. njāo yūh nin, sang yūh dix si ndong gah būi bōun saex, ko si ndong gah mōh ang mōh būi jō saex, kaix si ndong gah mōh būi jō saex, geem hod biao juing gox jia, mgāig gah mgrong līh saex dix yāox, son mōh ang mōh būi bōun saex.

būi pid būi ndia yīe jō saex vīex saex hu

būi jō saex vīex saex ko rian dix hu bai

hein gaex hag dix joung, gieh rīang rāo dix dīng

7. mgrong bai sae [**] ai zi bing

gah bīang hag diex pao, kom ang mgrong bai mai si ndah bai būi noh moi goui, eix ang jīx dix ang bai būi jō saex in gix. rian eix dix hu bai gix, mōh sōun sang ang gīeh gix ka hrom dix, tie gaex hag gix hmom si nyeig, doui njū gix lang jeeix. mgrong bai būi goui in gix:

1. blaex gōng saex (kang bing dux)

blaex gōng saex mōh blaex gōng saex gah si ndah, ang lai gīeh nbāox tie nbāox gēih, gieh gōng saex yūm si nyeig, gīeh saex roi hu si nyeig. būi goui pi nyā joung gox ba oud mei gox, gah nūm 1996 fa ming si ndah dīx jē, ndaing yām hu saex, kaix līh si ndah in, būi bai saex gah yi yian nkreh dix goui hroug sib houig bied sib sōun, būi yūm gah saex nkreh dix goui si sib si sōun. kom mōh nan, si ndah in ndēe ang gūb gah nīe, noh ang bōun blaex gōng saex oud ndaex gaex būi yūm uig, si ndah gah ang jīx njūn dix, mōh ih ling njū; nqom ob gah goui, njūm gah si ndaing ngūah, būi blag nīe ang bōun ih bōun bai dix gah.

2. krian yūh rīang rīan gaex hag dix saex dīng

mgrong in mōh tie ying yang, yūh gaex hag hmom, gīeh rīang rīan saex dīng, gīeh gaex hag būi bōun gān saex.

3. būi jō saex bō lai nbāox bōun saex dang jē

būi jō saex pan nbāox bōun saex dang jē, noh ndaing pai yūm, rīan gix ang lai nbāox bōun saex dang jē, goui grax hmom gah bai gix saex, gah gīeh gix lang njū gah.

4. bai saex gah bai hrom bai hri būi saex

yām bai saex krian krei dix bai hrom bai hri būi saex, gīeh hrom hri būi saex hmom kom bai dix saex.

5. krian krei rīan hrom dix bai saex ndēem saex iex mōh grax lāoh gah bai saex ai zi bing dīx mgrong.

rīan saex tieh saex

lāo būi dōng ndaex laih

dad grax haog saex gah hnam mai pein

1. yod rom si ngax

  

2. qid rom līh          3. tie si ndah bāing

  

4. yod rom si ndah          5. vūg vīed qid līh

  

1. rīan gah          2. mian npom līh

  

3. njūng glix [**] qeeb [**] tao          4. kaix qid ngāng [**] douig [**] glix līh

5. gīe tao hmom dig ndaex krong [**]

8. sōun sang rīan būi dix gah saex ai zi bing

dōng būi lāex dix gah saex ai zi bing, būi ko yūh dix dōng nang gah rīan būi saex, mōh nin būi geem dōng rīan hrom gah si nqeeng si nqai [**].

1. saex ai zi bing vīang ang jīx dix bai kom mōh nan noh bōun dix rīan

bōun dix rīan gah mgrong in gix:

(1) gōng saex ai zi bing pan līh kaing ndaex gaex būi oud blag brāix, noh ang bōun glōd, sīao mgrong siao būi dux si nqeeng bōun blaex noh yūm leing.

(2) mgrong haog saex būi hoig si ndong gah, gah goui nbēen rīan grax gūan.

(3) mgrong haog saex būi mōh goui gah ang būi lāeg ba yūh dix. pan mgāe būi joux nqom joux mgrong oud dix, gīeh ko mai nqom oud mgrong goui eix būi, būi bōun rīan dix gah saex.

(4) yāeng loui dix jō yām sīao dix hnam gah yi yian, būi jīx dix nbrēi gah briex dix hnam mai sīao dix hnam, bō lai gīeh būi jō saex gah sīao dix hnam.

2. nbēen rian nbēen krei

(1) saex ai zi bing sang lāex yūh būi gū nyīex gū ma, ko krom rīan dix gah gū gaex ndaex būi.

(2) yūh nbēen jeng fu jao tung. būi jūb yūh dāe būi kom uig krom hrom krom kri rīan nin gieh būi gū ndāeh rīan hrom dix kom uig.

(3) nbēen rīan eix mōh gīeh rīan mōh num, gīeh mgāe lāo mōh num, yāog yō būi rīan dix gah gū gaex, gīeh būi krom hrom krom hri dix yūh gū gaex.

(4) nbrēi mgāe lāo si ndiex gon būi, louh nqom joux mgrong oud dix, bō ang lāeg ba yūh dix.

(5) bai saex ndēem saex iex dom moi geem hmom rīan dix gah saex.

(6) bō dang ngai dang nbāoh gah būi jō saex bōun saex, in gah mōh nbēen rīan dīx jē nang.

3. dad grax in gix loui mu ndūd

(1) dad grax haog saex gah hnam

bō ih pein yod pein, bō ndouh pied pein, pan yāox būi ih pein maix ko si ngāi kaing, bō ndēix bō pied; pan maix loui dix ih, gah bō da gah mgong jeng, pan sīao gox jeng, gah bō sīao mgong jeng mai bāox dix.

sīao hnam si ngēih bō sīao mgon klao mai bāox dix, bō sīao nyēix jih mai bāox dix. bō sīao hnam ang si ngax, bō gīeh jeng nyēix mgon an gix pied ndēe mad ndēe hnam dix.

(2) rīan gah mai oud mai iex bāox dix

dang briex dang krei jao dix hmom, hod nbēen hod ang lāeg ba yūh dix; hod nbēen hod ang pid ang lūd mai bāox dix; bō hu pid hu lūd, bō hu ndia hu nbrīex bāox dix; lai nāb lai yō bāox dix, mēix mōuing dīx blag pan goui saex, yām oud mai bāox dix ko vīex tao. bō kreeing oud mai bāox dix, rian dix sīao tao goui grax hmom.

rīan gaex briex njū, rīan gah saex ai zi

yāog yō mgō hnam [**]

nbrēi siao dux grāing sīao voui seng

rian saex gaoh gah voui seng

nāb nbēen hod mgrong, ang pid ang jōuih

(3) bō gīeh mīex gon haog gah bāox

nbun goui saex ang ko goui gon, pan hngei ko ang gīeh mōh nin mōh ang sang gieh saex haog gon ngie; mīex goui saex gah ang jīx dox gon ngie bēx.

ba bom [**]: mgrong yīe gah siao dux mgong jeng:

(1) sae rom si ngax ndaex bei dīx mu, yod rom lāig ndaex jeng dom nīe;

(2) kaix lug liag mai pang mgong jeng geem qid rom līh;

(3) nbāox sae rom si ngax ndaex bei dīx mu sae si ndah bāing [**] ndaex gīeh rom;

(4) yod rom si ndah bāing in lāig ndaex mgong jeng dom nīe, lug liag 30 miao qid līh, nbāox yūh nan dīx nbōg;

(5) nbāox yod rom si ngax lāig ndaex jeng, lug liag qid līh, nin mgong jeng geem hoig hmom siao dux dix.

ba bom: hmom sīao ang qian tao [**] yūh gah mox

ang qian tao (tao ang gīeh hngei [**]) mōh grāeng si ngēih grāeng hmom gah rīan saex ai zi bing yām oud yām iex būi bāox dix. pan noh mōh grāeng si ngēih grāeng hmom gah rīan saex ai zi bing, si ndaing goui mai hmom siao ko sīao būi noh. njāo mōh nin, geem yūh dix dōng mgrong hmom sīao dix noh:

(1) si vēui sīao noh ko nbrēi mgāig gah houig nbōg yām, lāex ang lāex? hmom ang hmom?

(2) nbrēi dix gōi baoh goi yah [** sic], bo gīeh mgon, hngim dīx ndouh yūh tao;

(3) kaix hoig njūng glix vēui oud mai bāox dix ko jub [sic, jūb] tao heui, jub houig dom num glix, nū gah hlua [**] līh. yām oud dāe ko sīao tao gah njāeh gah hoig;

(4) dīx nbōg sīao ba kraox dīx mu, bō nbāox sīao ba hoig sīao dix;

(5) vēui jub tao ko ran mian dōuih gieh npom līh uig, yīe dix briex ngāng mai nū gah ndouh njih;

(6) kaix līh ngāng, vēui on glix, ko pai douig līh, nū gah hlua tao [**], roig ngāng ndaex jeix;

(7) gah ang qian tao ang jīx graix fang see ling [**], si ndah od, ba nyu mōh nbēe an gix, jīx dix graix ngie mōh si ndah nyu [**].

briex dix hmom, si ngāi kaing pein, ang ih pein

bō tux būi ih pein

ko sīao tao, rīan gah saex ndēem

yūh hrom bēix saex joung

9. pan ji saex ai zi bing sang yūh gah mox

1. krei jao dix hmom hmom

gah bīang hag diex ba jō ba bōun saex ai zi bing hoig goui mīex hreing hmeen mox, hoig mōh gāing ndaing een būi hrom hri gah dīx jē. mōh nin, būi jō saex bōun saex in gix, ko nāb nong jao dix, krei mgrong oud mgrong goui jao dix hmom hmom.

(1) būi jō saex ang mōh būi bōun saex. kom ang būi nyāng bōun bai saex in, njāeh yām haog saex houig yām līh saex gon lang nbōg yām nyāo, būi jō saex gon jīx yūh gāing ma, ang ko dix lāex hrom lāex hri, gah ang ko jei dix ang hrom glōd. sang glōd lang glōd hreeng blag nīe goui ndaex ndom daix jao. mōh nin, būi jō saex ko dix oud hmom hmom.

(2) bō yūh dix gīan hrom gian hri, bō hlad bō moux dix gah būi. ko vīex hrom joung hrom hmom dix yūh gāing nqo nyīex ma dix hmom hmom.

joung hrom mai mgrong oud mgrong goui

lāo mgrong saex si ndong gah jao bai saex

(3) ko vīex hrom joung dix hu bai saex. ko goui hrom yūh nin, goui dīx ngāix sax, rīan būi bōun bai saex būi goui saex ko dang krian krei jao dix hmom, joux nqom joux ba yūh dix, dieh sūb dieh blai dūah pein, bō lai nbāox jō saex.

(4) ko hod ba ah jao bai saex, hngiad loux hngiad si mgah būi.

2. dōng nbēen dōng h, nāb nong gon būi

būi goui saex krian krei jao dix gah kri¬an krei gon būi

(1) vīex hrom hmom dix hu lāo mōuing gon mai bāox nyīex bāox ma dōng goui saex dix.

(2) mēix mōuing oud dāe ko vīex tao, nbun saex ang ko dix hngei gah ang ko dix goui gon, pan sang gēih ko hu bih dix gēih, ang jīx dox gon bēx.

(3) bō sīao jeng, mgon klao, yax suax mai bāox dix.

(4) pan groux mad groux hnam ko pai hu yi yian.

(5) pan hu nyīex yi yian ko lāo būi dōng goui saex dix, yīe gah dōng būi dix bai.

(6) ang jīx dox hnam, ngāng mai gaex hag dix.

(7) dōng nbēen dōng lī, bō su dix hu bloi saex gah būi. pan yūh nin fax lix ang jū

(8) būi bōun saex ang ko dix mōh mēix mōuing, pan sang brōng dix ko qog si vēui.

būi saex ang jū dox hnam dix

būi saex oud mai mēix mōuing ko sīao tao

būi saex goui mad goui hnam ko pai bai

būi gū gaex ko goui hrom hri gah būi jō saex bōun saex

būi jō saex bōun mōh būi brah [**], mōh būi ka, ang ko ndah hrom gah gix

būi jō saex bōun saex goui qian li gū jē om eix

qian li yūh gāing yūh ma

qian li hein mgāe ah lāi

10. ko yūh gah mox gah būi jō saex bōun saex an gix

1. eix ko dix dōng: būi goui saex an gix, vīang jō gox saex gah gix, gix mōh saex mōh būi nbrah soun. eix ko goui hrom goui hri gah gix, bō ndah hrom dang ngai mgāig gah gix mai bāox nyīex gix.

2. būi goui saex mai bāox nyīex gix, mīe būi vīex hrom hmom hu deem jōi dix, pan eix goui hrom goui hri hu mgō hu deem gix, gīeh gix dōng hrom dōng hri eix būi, gix rīan dix nyōm hrom nyōm hri, vīex hrom joung dix hu bai saex yūh nyīex ma hmom.

3. būi mox ang ah, ko bō hu sā būi goui saex, hu lāo gix gū si ndāeh.

4. būi bai saex mai jūb bai saex an gix, pan yāox būi goui saex ang jīx dix toux grax sang bai būi saex saex dix.

5. būi goui saex pan rūg ka dix, ko mai nbēen lai deem būi bāox dix, jīx dix ih jiu ji [**], gah blag saex jīx dix lāo mai jeng fu, gīeh jeng fu mgō dix.

jēe gaex, ndēe oud, mgrong bai mai mgrong oud būi jō saex bōun saex ko moux hmom

jān voui seng gū jē ko rīan hrom dix bai būi saex, ang jīx dix ang bai ang māong [**]

ko goui hrom goui hri gah būi saex

gon ndoui gūad ba brah būi saex būi ko deem jōi